ذهن‌های دیگر!

یه کتاب جالبی هست به اسم «ذهن‌های دیگر: اختاپوس، دریا، و ریشه‌های عمیق خودآگاهی» (با عنوان اصلی «Other Minds: The Octopus, the Sea, and the Deep Origins of Consciousness») نوشته‌ی پیتر گادفرِی اسمیت که جوهره‌ی اصلیش این سواله: خودآگاهی (برداشتی که ما از جایگاه‌مون در جهان داریم) چیه و چطور در وجود ما شکل گرفته؟ جواب دادن به این دو سوال خیلی سخته. خیلی خیلی سخت. انقدر سخت که خیلی‌ها اعتقاد دارند مسئله‌ی خودآگاهی تنها مسئله‌ی سخت بشره که بی‌جواب مونده. نویسنده توصیه می‌کنه برای این که واقعاً بتونیم در راستای پیدا کردن جواب این سوال یه حرکتی بکنیم، خوبه موجودی رو مطالعه کنیم که خیلی هوشمنده، ولی هوشش کاملاً از چیزی که ما و حیوانات شبیه ما صاحبش هستیم متفاوته؛ اختاپوس!
اختاپوس برخلاف ما سیستم اعصابش فقط ‌مرکزی نیست. انگاری همه‌ی بندش مغزه و تک‌تک اعضاش در کنار کنترل‌پذیری متمرکز، می‌تونند مستقلاً هم رفتار کنند. این ویژگی (در کنار هزاران ویژگی دیگر البته) به اختاپوس کمک می‌کنه که با وجود محدود بودن سنسورهای محیطیش رفتارهای عجیبی از خودش در درکِ محیطِ پیرامون نشون بده. به عنوان یه مثال، سیستم بینایی اختاپوس مثل انسانه، اما می‌تونه بدون دیدن رنگ پس‌زمینه،‌ خودش رو هم‌رنگ اون کنه. خیلی عجیبه! نه؟ البته کتاب مثال این مدلی کم نداره. این فقط یه نمونه بود. نویسنده می‌گه اگه بتونیم بفهمیم درک اختاپوس از محیط چه شکلیه و چطور در فرآیند تکامل به این نقطه رسیده، احتمالا بتونیم در مسیر پاسخ دادن به همین سوالا در مورد خودمون هم پیشرفت کنیم.
حالا دلیلم برای معرفی این کتاب چی بود؟ این کتاب پره از سوال! سوالاتی که فکر کردن بهشون می‌تونه به پیشرفت یه حوزه خیلی کمک کنه؛ یادگیری ماشین! ممکنه با مطالعه‌ی موجودی مثل اختاپوس و فکر کردن به سوالای کتاب ایده‌هایی به ذهنمون برسه که بتونیم با استفاده از اون‌ها فرآیند یاد گرفتن رو برای ماشین تبدیل کنیم به فرآیند خودآگاه شدن! کسایی که می‌دونند فرق این دو تا چیه، احتمالاً مو به تنشون سیخ شد. انصافاً جذاب نیست؟ به نظر من که خیلی جذابه! کسانی که به این حوزه علاقه‌مند هستند، به نظرم یه نگاهی به کتاب بندازند.